توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، از اصلی‌ترین عوامل رشد و پایداری صنعت فولاد محسوب می‌شود.
مقدمه
صنعت فولاد به‌عنوان یکی از ارکان کلیدی توسعه اقتصادی کشورها شناخته می‌شود و در این میان، نقش حمل‌ونقل در پشتیبانی و رشد آن، حیاتی و تعیین‌کننده است. بر اساس آمار انجمن جهانی فولاد، کشورهای چین، هند، ایالات متحده آمریکا، ژاپن، روسیه، کره جنوبی، ترکیه، آلمان، برزیل و ایران به ترتیب رتبه‌های یک تا ده تولید جهانی فولاد را در اختیار دارند.
ایران در سپتامبر ۲۰۲۵ با تولید حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن فولاد خام، رشد ۶ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل را تجربه کرده و جایگاه خود را در میان ۱۰ تولیدکننده برتر جهان حفظ کرده است. در چنین شرایطی، وجود شبکه‌ای کارآمد از حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای و دریایی، به‌عنوان شریان حیاتی زنجیره تأمین فولاد، برای حفظ این جایگاه و توسعه آینده آن ضروری است.
تأثیر صنعت فولاد بر رشد اقتصادی ایران
صنعت فولاد از مهمترین صنایع مادر و زیربنایی اقتصاد ملی است که تأثیر گسترده‌ای بر بخش‌های معدن، انرژی، حمل‌ونقل، ساخت‌وساز و ماشین‌سازی دارد. افزایش ظرفیت تولید فولاد موجب رشد تولید ناخالص داخلی (GDP)، افزایش ارزش افزوده صنعتی و تقویت پایه‌های صادرات غیرنفتی می‌شود.
هر یک میلیون تن فولاد تولیدی می‌تواند هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم در بخش‌های مختلف ایجاد کند و موجب رونق مناطق صنعتی و معدنی شود. در بُعد صادرات نیز فولاد یکی از مهمترین اقلام صادرات غیرنفتی ایران است و توسعه آن می‌تواند جایگزینی پایدار برای درآمدهای نفتی و عامل ثبات اقتصادی در شرایط تحریم باشد.
بنابراین، صنعت فولاد نه‌تنها موتور محرک توسعه صنعتی کشور است، بلکه نقش مهمی در تحقق اهداف توسعه پایدار و خودکفایی اقتصادی دارد.
تأثیر توسعه حمل‌ونقل بر رشد صنعت فولاد
توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، از اصلی‌ترین عوامل رشد و پایداری صنعت فولاد محسوب می‌شود. حمل‌ونقل کارآمد، فرآیند تأمین مواد اولیه مانند سنگ‌آهن، زغال‌سنگ و آهک را تسهیل کرده و انتقال محصولات نیمه‌نهایی و نهایی به بازارهای داخلی و بین‌المللی را سرعت می‌بخشد.
نمونه‌های بین‌المللی موفق در لجستیک فولاد
در کشورهای پیشرو همچون چین، هند و کره جنوبی، توسعه شبکه‌های ریلی و دریایی موجب کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، صرفه‌جویی در انرژی و افزایش بهره‌وری شده است. تجربه این کشورها نشان می‌دهد که اتصال مستقیم مراکز معدنی، کارخانه‌های فولاد و بنادر صادراتی از طریق خطوط ریلی، یکی از مؤثرترین راهکارهای رشد پایدار در زنجیره تأمین فولاد است.
وضعیت و چشم‌انداز ایران
در ایران گسترش خطوط ریلی متصل به مجتمع‌های بزرگ نظیر گل‌گهر، چادرملو، معادن سنگان، ذوب آهن اصفهان، فولاد مبارکه، فولاد هرمزگان، فولاد خراسان و فولاد خوزستان توانسته تحولی بنیادین در کاهش هزینه‌های تولید، افزایش بهره‌وری و توسعه صادرات فولاد ایجاد کند. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در احداث بنادر صنعتی و پایانه‌های فله‌بر تخصصی، بستر لازم برای ارتقای جایگاه ایران در زنجیره جهانی فولاد را فراهم می‌کند.
نقش شرکت راه‌آهن حمل‌ونقل در توسعه صنعت فولاد
شرکت راه‌آهن حمل‌ونقل به‌عنوان یکی از بازوهای اصلی لجستیک کشور، نقشی محوری در پشتیبانی از زنجیره تأمین صنعت فولاد ایفا می‌کند. بخش قابل‌توجهی از مواد اولیه فولادسازی – شامل سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله – از معادن داخلی از طریق شبکه ریلی جابه‌جا می‌شود. استفاده از حمل‌ونقل ریلی علاوه بر کاهش هزینه‌های تمام‌شده و مصرف سوخت، به دلیل ایمنی بالا و ظرفیت حمل زیاد، گزینه‌ای پایدار، اقتصادی و دوستدار محیط‌زیست برای تولیدکنندگان فولاد است.
در سال جاری، عملکرد شرکت راه‌آهن حمل‌ونقل رشد قابل‌توجهی داشته است؛ به‌طوری‌که میزان جابه‌جایی محصولات معدنی و فولادی این شرکت در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۸ درصد افزایش یافته است. این رشد نشان‌دهنده‌ی نقش فزاینده شبکه ریلی در پشتیبانی از تولید و صادرات فولاد کشور است و بیانگر این واقعیت است که توسعه زیرساخت‌های ریلی می‌تواند به‌طور مستقیم در بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌های لجستیکی تأثیرگذار باشد.
این شرکت با سرمایه‌گذاری در واگن‌های های ویژه حمل موادمعدنی، تجهیز ایستگاه‌های بارگیری و تخلیه، مشارکت در ایجاد خطوط آنتنی و همکاری نزدیک با شرکت‌های فولادی، نقش مهمی در افزایش سرعت و دقت حمل مواد اولیه و محصولات نهایی ایفا کرده است.
پتانسیل‌های توسعه‌ای شرکت راه‌آهن حمل‌ونقل
شرکت راه‌آهن حمل‌ونقل با افزایش ظرفیت ناوگان باری، ظرفیت های تخلیه و بارگیری و برنامه‌ریزی برای توسعه خطوط آنتنی کشور می‌تواند به ستون فقرات لجستیک زنجیره فولاد ایران تبدیل شود. این شرکت توانایی حمل مواد معدنی و محصولات فولادی از معادن تا بنادر صادراتی را دارد.
همچنین با همکاری و مشارکت مجتمع های فولادی و معدنی و راه آهن ج.ا.ا می‌تواند با احداث زیرساخت‌های مشترک حمل‌ونقلی و لجستیکی علاوه بر کاهش هزینه‌های لجستیکی، زمینه های افزایش بهره‌وری، تسهیل صادرات و تقویت پیوند میان شبکه حمل‌ونقل ریلی و صنعت فولاد را فراهم سازد.
افزون بر این، حضور فعال شرکت راه‌آهن حمل‌ونقل در طرح‌های بین‌المللی نظیر کریدور شمال–جنوب و شرق–غرب، ظرفیت‌های جدیدی برای صادرات فولاد ایران به بازارهای جهانی ایجاد می‌کند و جایگاه کشور را در زنجیره ارزش جهانی فولاد ارتقا می‌دهد.
نتیجه گیری
حمل‌ونقل به‌عنوان شریان حیاتی صنعت فولاد، نقشی فراتر از یک بخش پشتیبانی دارد و به‌عنوان عامل اصلی رشد، رقابت‌پذیری و پایداری اقتصادی عمل می‌کند. توسعه زیرساخت‌های ریلی، جاده‌ای و دریایی متناسب با نیازهای صنعت فولاد، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، زمینه‌ساز افزایش صادرات، اشتغال‌زایی و توسعه متوازن منطقه‌ای است.
در این میان، شرکت راه‌آهن حمل‌ونقل با ایفای نقش کلیدی در جابه‌جایی مواد اولیه و محصولات فولادی، می‌تواند به‌عنوان یکی از مؤثرترین حلقه‌های زنجیره توسعه صنعتی کشور، نقش‌آفرینی کند.توسعه هم‌افزای صنعت فولاد و شبکه حمل‌ونقل ریلی، می تواند یکی از مهمترین عوامل دستیابی ایران به جایگاه هفتمین تولیدکننده برتر در زنجیره جهانی فولاد باشد.
مهندس مجید محرمی
مشاور برنامه ریزی و توسعه کسب و کار شرکت راه آهن حمل و نقل
